گونه های مختلف زرشک عبارتند از :
- زرشک زالزالکی Berberis crataegina
- زرشک زرافشانی Berberis integerriam
- زرشک خراسانی Berberis khorasanica
- زرشک راست خوشه Berberis orthobotrys
- زرشک معمولی Berberis vulgaris
- زرشک ژاپنی Berberis thunbergii var. atropurpurea
مصارف و کاربردها:
1- مصارف غذايي زرشك:
زرشك بي د انه:
ميوه نارس آن در تهيه ترشي و ميوه رسيده در تهيه مربا، لواشك، نكتار، شربت، سس، مارمالاد و … همچنين از زرشك بي دانه در تهيه پولكي، سوهان عسلي و انواع غذا از جمله زرشك پلو، ته چين،
دلمه و … استفاده مي شود.
2- مصارف دارويي زرشك (در طب سنتي ):
زكرياي رازي نخستين كسي بود كه خواص زرشك راشناخته است جوشانده ي پوست خشك شده ريشه، همراه با عسل براي رفع سنگ كليه، مثانه، براي معالجه ي كساني كه با ترياك مسموم شده اند.
جوشانده ريشه درختچه به دليل خواص شبه مرفين آن و براي ترك اعتياد مفید است.
پوست ريشه خاصيت مسهلي، باز كننده ي مجراي كبد و كيسه صفرا دارد.
ريشه زرد زرشك دانه دار، جوشانده و عصاره ي غليظ شده را به صورت خميري بنام موم لايي در بيماري هاي گوارشي و ماساژ براي تسكين درد كوبيدگي و همچنين دفع كرم روده اي دام هاي ضعيف و لاغر بويژه گاوها استفاده می کنند.
۳- در پزشکی نوین:
۱- درمان بيماري پسوريازيس.
۲- بيماري معتادين به مواد مخدر، دارو به صورت محلول خوراكي 120 ميلي ليتري رها (Raha)
۳- درمان ساير بيماري ها از جمله بيماران ديابتي، عامل اساسي ايجاد پوسيدگي دندان و آماس لثه.
۴- مصارف زینتی زرشک:
گونه هاي زرشك زينتي را در سه گروه:
1- خزان دار.
2- هميشه سبز.
3- نيمه هميشه سبز
كه در ايران در باغ گياه شناسي ملي از جمله B.vulgaris و باغ گياه شناسي نوشهر از جمله B.lycium مي‌توان مشاهده كرد.
۵- کاربرد در صنعت:
جهت رنگ كردن الياف پشم، ابريشم، پنبه کاربرد دارد. ريشه زرشك جهت رنگ كردن چرم، چوب زرشك براي كارهاي خاتم كاري و منبت كاري، خار زرشك براي خلال دندان مفيد است.
رنگ دانه هاي زرشك جهت رنگ آميزي بافتي در آزمايشگاههاي آسيب شناسي و بافت شناسي جايگزين خوبي براي هماتوكسيلين (نسبتاً گران قيمت ) است.
بهره برداری سنتی:
در روش سنتي ابتدا زرشك از سطح باغات به راه برداشت مي گردد و براساس روش برداشت نحوه ي خشك كردن نيز متفاوت است.
۱- برداشت خوشه ها به وسيله دست
2- برداشت به وسيله‌ي ضربه زدن به شاخه ها
3- برداشت به وسيله بريدن شاخه هاي ميوه.
بهره برداری صنعتی:
اين روش نيز شامل چند مرحله است:
1- مراقبت هاي قبل از فرآوري:
2- شستشو و بوجاري اوليه به گرفتن شاخ و برگ و مواد خارجي همراه ميوه.
3- كنترل فعاليتهاي آنزيمي: جلوگيري از فعاليت آنزيم موجود در ميوه است كه اين جلوگيري را به هر شكل بلانچينگ مي گويند.
4- خشكانيدن
5- نم گيري
6- بوجاري ثانويه
7-بسته بندي: قرار دادن مظروف داخل يك ظرف که پوشش آن با مقاصد زير صورت مي‌گيرد:
الف) حفظ كالاتاز مان مصرف.
ب) اندازه مصرف
ج) معرفي كالا
